KAWIH saat MEPENDE MURANGKALIH

KAWIH MURANGKALIH

oleh Dheka Dwi Agusti N


Apabila bayi akan tidur, biasanya sang Ibu mepende anaknya. Dengan penuh kasih, bayi tersebut dieyong sambil dihariringan (dilantunkan sebuah nyanyian) agar sang bayi cepat tidur. Biasanya lagu yang dihariringkeun adalah lagu néléngnéngkung, dengkleung dan ayun ambing.

Néléngnéngkung

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Geura gede geura jangkung

Geura sakola ka Bandung

Geura makayakeun indung

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Geura gede geura jangkung

Geura bisa talang tulung

Ka bapa reujeung ka indung

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Geura gede geura jangkung

Geura sakola sing jucung

Manggih kapusing tong bingung

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Geura gede geura jangkung

Nagara kudu dijungjung

Dihormat dipunjung-punjung

Nilingningnang-nilingningnang

Ulah waka senang-senang

Diajar ulah kapalang

Kabéh sualan sing beunang

Ku indung dipunjung-punjung

Ku bapa didama-dama

Reup deungdeung talaga tisuk

Reup sakeudeung nepi ka isuk

Terjemahan

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Cepat besar cepat tinggi

Agar dapat bersekolah di Bandung

Agar dapat berterimakasih kepada ibu

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Cepat besar cepat tinggi

Agar cepat dapat menolong

Kepada bapak dan ibu

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Cepat besar cepat tinggi

Cepat sekolah hingga selesai

Mendapat masalah jangan bingung

Néléngnéngkung- néléngnéngkung

Cepat besar cepat tinggi

Negara harus dijunjung

Dihormati dan dijunjung

Nilingningnang-nilingningnang

Jangan mendahulukan untuk bersenang-senang

Belajar jangan putus di tengah jalan

Agar semua ilmu dapat diraih

Ibu yang menjunjung

Bapak yang menjaga

Reupdeungdeung talaga tisuk

Tertidur hingga pagi hari

Ayun ambing

Ayun ambing- ayun ambing

Diayun-ayun ku samping

Jampéna jampé harupat

Geura géde geura lumpat

Kuruli jampé kuruli

Kuruli jampé pamali

Turunna di gunung puntang

Buru-buru kulem ujang

Terjemahan

Ayun ambing

Diayun dengan kain

Jampenya jampe harupat

Cepat besar agar bisa cepat berlari

Kuruli jampé kuruli

Kuruli jampe pamali

Turunnya di gunung Puntang

Cepat tidur anak lelakiku

Dengkleung

Dengkleung déngdék

Buah kopi raranggeuyan

Engkeun budak dewek

Ulah pati diheureuyan

Reup dengdeung talaga tisuk

Reup sakeudeng nepi ka isuk

Terjemahan

Dengkleung déngdék

Buah kopi raranggeuyan

Biarkan anakku

Jangan dipermainkan

Reup dengdeung talaga tisuk

Tidur sebentar sampai pagi.

ABSTRAK Skripsiku

ABSTRAK

Penelitian yang berjudul Babalikan Pungkas-Muhu (Repetisi Anadiolosis) sebagai Simbol Seni Pramodern Sunda (Kajian Hermeneutika terhadap Kawih Kaulinan Budak dan Poko Jampe) ini dilatarbelakangi oleh ketertarikan penulis terhadap artefak budaya Sunda yang berbentuk gaya bahasa babalikan pungkas-muhu yang merupakan perulangan bunyi, suku kata, kata atau bahkan frasa akhir sebuah larik yang digunakan kembali sebagai awal bunyi, suku kata, kata atau bahkan frasa larik selanjutnya. Penelitian ini penulis lakukan sebagai upaya inventarisasi dan dokumentasi babalikan pungkas-muhu, gaya bahasa yang terdapat dalam kawih kaulinan budak dan poko jampe sebagai bentuk folklor lisan Sunda. Kemudian, menggali makna dan hakikat simbol yang dapat merepresentasikan pola pikir komunitas penghasil simbol tersebut yaitu masyarakat pramodern Sunda.

Penelitian deskriptif yang dilakukan ini bersifat kualitatif. Interpretasi sinkronik yang penulis lakukan berupaya menafsirkan simbol berdasarkan pada latar atau habitat budayanya sendiri. Secara sederhana penelitian dilakukan dalam tiga tahap: pengumpulan data, analisis, dan penulisan laporan.

Hasil penelitian ini mengungkapkan bahwa fungsi simbol dalam masyarakat pramodern Sunda adalah sebagai media penghimpun daya-daya (transenden). Interpretasi penulis terhadap simbol yang berupa gaya bahasa babalikan pungkas-muhu ini adalah mengenai emanasi Tuhan yang kemudian menghasilkan pluralitas, pluralitas menghasilkan hal-hal yang paradoks, dan hal-hal (dualisme atau alam papasangan) yang paradoks ini dapat menghadirkan entitas ketiga yaitu daya-daya (transenden) yang diperlukan manusia untuk memperoleh keseimbangan hidup. Bagi manusia pramodern, dirinya adalah bagian dari alam semesta, dan semesta itu hidup sebagaimana ada kehidupan yang dijalani oleh dirinya.

Hal ini merupakan wujud dari sistem kepercayaan dan pengetahuan masyarakat pramodern Sunda, pola pikir nenek moyang kita, yang mana dari merekalah kita lahir dan berkembang. Meneliti simbol-simbol kebudayaan tradisional yang berwujud gaya bahasa belum banyak dilakukan, padahal seperti apa yang dikatakan oleh para ahli bahasa Gorys Keraf, Henry Guntur Tarigan, Ahmad Badrun, dan Yus Rusyana bahwa gaya bahasa adalah bentuk ungkapan diri melalui bahasa, yang dapat pula membangkitkan imajinasi, dan digunakan untuk mencapai efek tertentu. Oleh karena itu, kita dapat menggali banyak hal terutama yang berkaitan dengan sejarah diri kita melalui gaya bahasa.

Kata kunci: babalikan pungkas muhu, simbol seni pramodern sunda, kawih kaulinan budak, jampe poko.